Camponotus ligniperdus czy ligniperda? Jaka jest poprawna wersja, być może obie są prawidłowe?
Na wielu stronach internetowych napisane jest „Camponotus ligniperda…”, choć nie brakuje też źródeł piszących: „Camponotus ligniperdus…”. Zanim MyrmeLuna poda właściwą wersję (bo jest ona tylko jedna), napiszę krótkie wyjaśnienie.
Jeśli klikniesz na zdjęcia, powiększą się one. W przypadku drugiego zdjęcia warto też kliknąć na lupę z „plusem”, by powiększyć (aby pomniejszyć, należy kliknąć na nią ponownie – tym razem będzie w niej „minus).
Pierwszy obrazek przedstawia więc robotnicę gmachówki drzewotocznej. Jest to polska nazwa gatunku, którego łacińska nazwa może okazać się problematyczna. Na drugiej fotografii widać natomiast kilka osobników kolonii Formica rufa lub F. polyctena.
Oczywiście już na pierwszy rzut oka mrówki ze zdjęć wydają się różnić, jednak są one bardzo podobne. Jeżeli chcielibyśmy jednak porównać ich nazwy gatunkowe, to nie znaleźlibyśmy takiego podobieństwa aż tak szybko. Da się to jednak zrobić!
Jeżeli więc uznamy za poprawną nazwę Camponotus ligniperda, to zauważymy, że Formica rufa też ma końcówkę „a”.
Formica rufa
Camponotus ligniperda
A teraz przyjmijmy, że poprawna wersja to jednak Camponotus ligniperdus. Jaka tym razem jest zależność? Czy Formica rufa ma coś podobnego w swojej nazwie?
Formica rufa
Camponotus ligniperdus
Teraz już być może sam domyśliłeś się, że poprawna nazwa to właśnie Camponotus ligniperdus, gdyż żadna nazwa gatunkowa nie dostosowuje się do innego, „podobnego z wyglądu” gatunku a swojej nazwy rodzajowej! Warto więc teraz dodać, że rodzaj to Camponotus, a gatunek ligniperdus, choć łączymy go z rodzajem. Czy jednak samo to, że inny gatunek wygląda prawie identycznie sprawiło, że tyle źródeł podaje błędną nazwę?
Gatunek Camponotus ligniperdus nie zawsze miał tę samą nazwę. Kiedyś brzmiała ona inaczej! Właśnie stąd wziął się ten błąd. Jak widzisz, skoro używają oni nazwy gatunkowej ligniperda, to nazwa rodzajowa też musiała być zakończona na tę samą literę, czyli „a” 🙂 ! Idąc tym tropem, zostaje już tylko kilka możliwości. Dwie najbardziej rozpoznawalne to z pewnością Formica (np. rufa) oraz Myrmica (np. rubra). Istnieją jednak także mniej popularne rodzaje mrówek występujących w Polsce: Stenamma (np. debile), Ponera (np. coarctata) i Hypoponera (np. punctatissima), Tapinoma (np. erraticum), a także – nawet całkiem znane – Manica (np. rubida)! MyrmeLuna wymieniła więc te pozycje, które pasowałyby do nazwy ligniperda.
Naturalnie kiedyś nazwa ta brzmiała: Formica ligniperda, gdyż to właśnie do tego gatunku są one najbardziej podobne. Od dawna nazwa ta nie jest używana, gdyż widać potencjalne różnice między Camponotus ligniperdus a Formica rufa. Główną jest chyba rozmiar królowej. Założycielka kolonii gmachówek może osiągać rozmiary nawet do 2cm, podczas gdy przedstawicielki Formica są nawet 2 razy mniejsze!
Używanie więc nazwy Formica ligniperda jest tak samo niepoprawne jak pisanie: „Camponotus ligniperda„.
Przy okazji pisania tego wpisu, postanowiłem jeszcze wyjaśnić nieco przejście nazwy gatunkowej na inny rodzaj.
Część nazw gatunkowych po przejściu na inny rodzaj pozostaje bez zmian. Dobrym przykładem okaże się tutaj zmiana nazwy z Camponotus gigas na Dinomyrmex gigas. Są to jedne z największych mrówek dotąd odkrytych.
Camponotus gigas
Dinomyrmex gigas
Końcówka „as” nie jest powiązana z „us”, przez co gdy przechodzi na inny rodzaj, zostaje bez zmian. Jeżeli więc potrzebna okazałaby się zmiana gatunku Lasius niger na „Formica niger” (takiej zmiany nigdy nie było – drugi gatunek nie istnieje), to część niger pozostałaby bez zmian.
Jeżeli natomiast końcówka pasuje doskonale do danego gatunku, to zmienia się ona analogicznie, np. jeśli istniałby gatunek Myrmica myrmeluna, to przy zmianie rodzaju na Camponotus nazwa zmieniłaby się odpowiednio do nowej cząstki (tak, jak widać to poniżej).
Myrmica myrmeluna
Camponotus myrmelunus
Końcowka „a” pasuje do drugiej końcówki „a”, przez co nazwa gatunkowa przechodzi na nowy rodzaj ze zmianami. Tak samo było w przypadku gatunku Formica ligniperda. Obie części nazwy pasują do siebie, więc zmieniła się także końcówka nazwy gatunkowej odmieniona odpowiednio do nazwy rodzajowej.
Formica ligniperda
Camponotus ligniperdus
Nie powinna zostać nadana więc nazwa Lasius myrmeluna, tylko Lasius myrmelunus, ale nie pasuje także Formica myrmelunus – zastosować należy nazwę „Formica myrmeluna„. Zauważyć można też, że gatunki Tetramorium również często mają dwie takie same końcówki w swojej nazwie łacińskiej, np. Tetramorium caespitum czy Tetramorium bicarinatum bądź T. impurum. W takim przypadku, nazwa dla gatunku „myrmeluna„, brzmiałaby: „Tetramorium myrmelunum„. Są jednak rodzaje takie jak Messor, kiedy końcówka gatunkowa nie odpowiada końcówce rodzajowej.
Messor barbarus
Messor aegyptiacus
Messor aciculatus
Gatunek Messor łączy się więc z końcówką „us”, gdyż ciężko byłoby odmienić structor np. do Myrmica. Celowo podałem tu tak samo zakończoną nazwę gatunkową jednego z gatunków Messor, by pokazać, że nie jest to odpowiednia końcówka do tego rodzaju. Z pewnością znawca łaciny zauważyłby, że niewiele końcówek łączy się tak, by przejść na inny rodzaj ze zmianą, jednak MyrmeLuna może tu polecić tylko sprawdzenie znanych nam gatunków i odnalezienie końcówki.
Dla przykładu, jeśli chcesz sprawdzić końcówkę dla Temnothorax, podać musisz sobie kilka gatunków z tego rodzaju, są to między innymi: T. nylanderi, T. americanus, T. rugatulus i T. pilagens. Widać tu dominację końcówki „us”, co oznacza, że końcówka dla rodzaju Temnothorax to „us”, więc gatunek z tym rodzajem mógłby brzmieć: „Temnothorax myrmelunus„.
Zauważyć należy więc znowu, że jeśli chcielibyśmy przenieść nazwę gatunkową myrmelunus z rodzaju Camponotus na Temnothorax (choć wtedy badacz nadający nazwę bardzo słabo dopasowałby gatunek, by musieć wprowadzać później aż takie zmiany 🙂 ), to nazwa gatunkowa pozostałaby bez zmian, gdyż końcówki obu nazw rodzajowych sugerują nam, że nastąpi po nich końcówka „us” przy odmiennych nazwach gatunkowych.
Camponotus myrmelunus
Temnothorax myrmelunus
Teraz jednak spróbujmy zapisać ten sam schemat z gatunkiem … myrmelunis (gatunki z nieodmienną końcówkę często zakończone są na „is”).
Myrmica myrmelunis
Camponotus myrmelunis
Lasius myrmelunis
Ponera myrmelunis
Tetramorium myrmelunis
Temnothorax myrmelunis
Crematogaster myrmelunis
Ostatni przykład – Crematogaster raczej nie ma swojej końcówki, co oznacza, że utworzony dla niego gatunek z nazwą gatunkową myrmeluna brzmiałby: „Crematogaster myrmeluna„, jednak jeśli oryginalnie byłoby „myrmelunus„, to wtedy taka nazwa pewnie też mogłaby istnieć: „Crematogaster myrmelunus” 🙂 .
Podsumowując, nazwy łacińskie są dosyć trudne, jednak ich nadawanie jest raczej trudniejsze ze względu na to, że powinny one coś znaczyć 🙂 . Na szczęście ten problem nie spotyka nas zbyt często, choć wcale nie jest to trudne, by odkryć nowy gatunek mrówek.